Sofranızda kullandığınız bazı yeşillikleri kendiniz de yetiştirebilirsiniz.
Diyelim ki, bir çoban salatası yaptınız, evde maydanoz yok. Maydanozsuz çoban salata yemek istemiyorsunuz ama üzülmeyin. Balkonda saksıda bir kaç kök maydanoz olduğunu hatırlıyorsunuz,
Makası alıp dikkatlice alt yapraklardan bir tutam kesiyorsunuz.
Hormonsuz ve alabildiğine kokulu.
Kendi yetiştirdiğiniz ürün olduğu için daha bir gururla yiyorsunuz.
Balkon saksınızda sadece maydanoz değil; dereotu, nane, taze soğan, taze sarımsak, fesleğen, roka, sivri biber, salatalık, ıtır sardunya(salataya bir tutam Akdeniz kokusu), turp, kırmızı pancar vb. gibi salatalık ürünleri de yetiştirebilirsiniz.
Gerçi ürününüz nane ve fesleğen hariç mutfak ihtiyacınızın tümünü karşılamaya yetmeyecektir ama inanın, kendi yetiştirdiğinizin tadı bir başka oluyor!
Bu ürünler doğal; ilaç, suni gübre yok. Kendi organik ürününüz!
Bu yönde bir arzunuz varsa, başta ihtiyacınız olan şey: ilgi ve sevgi. Zaten evde saksı çiçekleriniz var ve bu çiçekleri suyunu, gübresini ihmal etmeden bakmayı becerebiliyorsanız, bu söylediğimiz yeşillikleri de yetiştirebilirsiniz. Diyelim istek var, sonrasında, saksı, toprak ve tohum ihtiyacınız olacak.
Saksı: Balkonlar için yuvarlak değil, kare ve dikdörtgen saksılar daha uyumlu. Çok küçük olmasın, çabuk ısınıp kuruduklarından, bitkiler küsebilir.(En az 15 lt. Hacimli)
Çiçek Toprağı: Steril olduğu için hazır torf. Ancak kuvvetli olduğundan elinizde çiçeği kurumuş saksılarda eski toprağınız varsa onunla karıştırın.
Tohum: Başlangıç için hazır tohum. Sonrasında kendi ürünümüzün tohumlarını kullanacağız. Tohum almak için her üründen en boya gidenini; fazla toplamayıp, zayıf düşürmeden çiçek açmasını, tohum vermesini teşvik edeceğiz. (aksine diğerlerini budamaya devam etmelisiniz, onların çiçek açmasına müsaade ederseniz, kısa sürede kurumaya gideceklerdir.)Bitki kuruduğunda ufalayarak tohumları alıyoruz. Birkaç gün bir kenarda kurutup, etiketleyip, muhafaza ediyoruz.
Su: Dinlenmiş su ile (sulama suyunu muslukdan aldığınız gibi kullanmayın!) saksı toprağını kuru gördükçe suluyoruz. Özellikle yazın her gün sulama gerekebiliyor.
Hangi mevsimde ne ekilir sorusuna gelince: tecrübe ile hangi mevsimde ne ekeceğinizi kendiniz keşfedeceksiniz. İlkbahar mevsimi genellikle bütün yeşilliklerin dikilebileceği mevsim. Kış mevsiminde ise deniz kenarı şehirlerde balkonlarda maydanoz, taze soğan, turp çeşitleri, kırmızı pancar, kıvırcık marul rahatlıkla oluyor.
Biz bu yazıda yeni başlayacak olan sizlere, nane maydanoz gibi sınırlı sayıda ürünü anlatacağız. Gerçek meraklıları balkonlarda domates biberden başlayıp bütün sebzeleri üretebiliyorlar. Ama şehir li hayatta zaman kısıtlı, balkonlarda yer kısıtlı!
Bu anlattıklarımıza ek olarak,
pazardan saksısında hazır alarak, acı süs biberi ve çeri domates'de yetiştirebilirsiniz!
NANE: Yeni başlayanların bile en kolay yetiştirebileceği yeşillik türü. Yaz boyu salata, çorba ve limonatanızda mis gibi kokulu nane olacak, kim istemez?
Nane çok arsız bir bitki. Tohumdan yetiştirebileceğiniz gibi, eş dost bahçesinden bir sap köküyle söküp aldığınızda kısa sürede bütün bir saksıyı kaplayacaltır. Yaz boyu en az üç kere derin budanır, saplarından demet bağlanır, Baş aşağı asılarak kurutulur. Sonra ufalayarak makarna süzgeci gibi kalın bir elekten geçirilip, kavanoza alınır.
Not: Nane çok yayılmacı bir bitki. Diğer çiçekleri bozduğundan, nane saksısı haricinde diğer saksılarda da nane çıkmaya başlarsa onları fazla yayılmadan sökün temizleyin!
MAYDANOZ: Her evin temel yeşilliği. Öncelikle yetiştirmemiz gereken ürün.
Tohumları bahar aylarında bir gece öncesinden ıslak kağıt havlu üzerinde beklerek dikime hazırlıyoruz. (Kuru olarakta dikebilirsiniz, ancak ıslatılan tohum çabuk yeşeriyor!) Bir saksı için bir fiske( parmak tutumu) yeterli oluyor. Zaten yetişmek için maydanoz en az 8-10 cm aralık istediğinden, kuvvetli olanları bırakıp diğerlerini seyreltmeniz gerekecektir. Dikim için saksı toprağını(önceki seneden kalan saksılarda toprak sertleşmiştir!) bir plastik örtüye boşaltın, ufalayın, havalandırın, tekrar saksıya boşaltın. Tohumları serpin, bir dondurma sapı tahtası ile(veya kşıkla) karıştırın, sulayın. Maydanoz yeşerinceye kadar, saksının üzerini delikli bir şeffaf kapak (Yoğurt kabı kapağı) ile örtebilirsiniz.
Not: Hasat ederken her zaman en alt yaprakları kesin. Çünkü ilk sararan yapraklar onlar olacaktır. Tohuma gidip kurumaması için yukarı sap oluşursa, tohumluk için ayırdığınız hariç, bu sapları kesin, yaprakları kullanın.
DEREOTU: Maydonazla aynı şekilde yetişiyor. Ancak daha narin ve soğuğa karşı hassas. Kışın camekanlı balkonda rahat yetişiyor!
TAZE SOĞAN: Salatalarımızın vazgeçilmezi. Nedense her ihtiyacınız olduğunda buzdolabında bulamadığınız oluyor. Sorun olmamalıdır. En kolay yetişen yeşilliklerdendir. Satıcıdan saksılarımızın adedine bağlı olarak ( örneğin 250 gm.) küçük soğancıklardan satın alıyoruz. ( Fazlasını bir kesekağıdında soğanlıkta saklayınız, Yetişenleri söktükçe, yerine yenisini dikebilirsiniz.)
Soğancıkları kök kısmı aşağıda kalacak şekilde 7-8 cm aralıkla toprağa daldırın, sulayın. Bir ay sonra toplanmaya hazır olacaklardır. Çiçek sapı oluşursa, kartlaşmaya başlamıştır, sökmekte gecikiyorsunuz demektir!
FESLEĞEN: Balkon bahçelerinin temel ürünlerinden. Akdeniz mutfağının bu lezzeti yaz ayları bolca ürün veriyor. Yeşil olarak kullandığınızın yanında, yaz müddetince en az üç kere derin budayıp, eşe dosta bile yetecek kadar fesleğen kurusu yapabiliyorsunuz. Kırmızı ve yeşil türleri var. Anadolu'da reyhan dedikleri de aslında fesleğen.
Not: Annelerimizin ıtır fesleğeni yemeklik değildir!
Nisan başı ekilir. Eylül sonunda artık yeşermeyeceği için saksıyı kış ürünlerine hazırlamak için sökülür!
TURP: Sonbaharda ekilir, kış boyunca ihitiyacınız olana kadar balkonunuzda sizi bekler! Genellikle pazar yerlerinin sonlarında, bahçesinde kendi yetiştirdiğini satan üreticiler olur. İşte o yer tezgahlarında küçücük turp demetleri bulabilirsiniz. Kırmızı ve siyah bu turplardan birer demet alarak hem yerel üreticiye destek vermiş oluruz, hem de kış boyunca saksımızda büyümeye devam ederek bizi bekleyen taze turp yetiştiririz!
KIRMIZI PANCAR: Aynı turp gibi balkonda rahatça yetişen bir kış sebzesi. Yaprakları kış ortasında haşlanıp sarımsaklı zeytinyağı ile terbiye edildikten sonra salata olarak tüketildiği gibi, kış sonunda yazlık bitkilerin zamanı gelince, pancar sökülüp haşlanır, salata olarak veya sirke tuz ilavesiyle konserve edilip kebap yemeklerinin yanına süs olarak saklanır.
